|
Η άνεϋ όρων αποδοχή των υπαρξιακών προϋποθέσεων του προσώπου
στην ποιμαντική πράξη
του Νικήτα Καυκιού
Η Χριστιανική διακονία συνεπάγεται
ευσπλαχνία αγάπης.
Είναι αναγκαίο ή να δεχθούμε μέσα στην καρδιά μας
τις δυσκολίες και τη θλίψη αυτών που προσέρχονται
σε εμάς ή αλλιώς να εισέλθουμε εμείς στην καρδιά,
στα βάσανά τους, να ταυτισθούμε μαζί τους.
Αρχ. Σωφρονίου Σαχάρωφ. (1994)
Περί Προσευχής.
- Πνευματικός πατέρας δεν είναι αυτός που γνωρίζει
τους κανόνες της Εκκλησίας αλλά αυτός που έχει προσωπική γεύση της
πάλης με τον Θεό. O πνευματικός έχει αντιμετωπίσει σε προσωπικό επίπεδο
τις δυσκολίες, τις αντιξοότητες και τις προκλήσεις που συναντά κάθε
άνθρωπος στην πορεία του προς τον Θεό και με τη Χάρη του Θεού έχει
προσπαθήσει να τις υπερβεί. Όσο περισσότερο έχει αγωνιστεί και έχει
αξιωθεί από το Θεό τα δώρα της αγάπης, της ταπείνωσης και της προσευχής
τόσο περισσότερο μπορεί να βοηθήσει τους αδελφούς του να πλησιάσουν
το Θεό..
Το φως της αγιότητας του πνευματικού ακτινοβολεί και μυσταγωγεί τον
πιστό στη χαρά της Χάριτος. Η αγιότητα φανερώνει μυστικά την παρουσία
του θεού και συχνά ο πιστός ωφελείται περισσότερο με την ακτινοβολία
της μορφής, τη χροιά και τον τόνο της φωνής του γέροντα παρά από το
περιεχόμενο των λόγων του. Στην ποιμαντική συμβουλευτική και την εξομολόγηση
το μη λεκτικό επίπεδο επικοινωνίας είναι πιο σημαντικό από το λεκτικό.
"Το μυστήριο είναι ότι τα λόγια του τ' ακούει ο διδασκόμενος,
αλλά βλέπει και τον τρόπο, πως η καρδιά του (πνευματικού) ανοίγει
και πως μιλάει με το Θεό νοερώς. Τον βλέπει η ψυχούλα του. Όχι μόνο
αλλά επικοινωνεί ψυχή με ψυχή και αισθάνεται η μία ψυχή την άλλη".
π. Πορφύριος
Αυτό που δεν μπορεί να ειπωθεί είναι το πιο σημαντικό μήνυμα και επηρεάζει
υποσυνείδητα τον πιστό. Η συνάντηση με την αγιότητα εμπνέει την πίστη
και μυσταγωγεί στην αγάπη. "Δεν είναι το
βιβλίο, δεν είναι η γνώση, είναι το αίσθημα, είναι ο τρόπος, είναι
το άνοιγμα, είναι το αγκάλιασμα". π.
Πορφύριος
Ακόμη και πολύ καλοί πνευματικοί
πατέρες θεωρούν αυτονόητη την δυνατότητα του ανθρώπου να διαπράττει
σε κάθε περίσταση της προσωπικής του ζωής το θέλημα του Θεού.
Οι άνθρωποι αυτοί συχνά προικισμένοι με τα χαρίσματα της εσωτερικής
ισορροπίας, της ψυχικής αντοχής και της πίστης αδυνατούν να κατανοήσουν
την έκταση, το βάθος και την ιδιαίτερη ποιότητα των ανθρώπινων αδυναμιών
και ιδιαίτερα της αμαρτίας. Αν και είναι φωτισμένοι και χαρισματικοί
δεν μπορούν να κατανοήσουν την αμαρτωλή συμπεριφορά των αδελφών τους.
Νοιάζονται για τον αμαρτωλό, του δείχνουν αγάπη και σεβασμό επειδή έτσι
τους προτρέπει ο λόγος του Θεού αλλά στην πραγματικότητα δεν κατα-νοούν
και δεν συν-χωρούν τον αμαρτωλό. Δεν χωράνε μαζί του στην πνευματική
διάσταση της αγάπης, στη ζεστή αγκαλιά του Θεού. Δεν καταλαβαίνουν το
μπέρδεμα και τον αποπροσανατολισμό του αμαρτωλού επειδή τον προσεγγίζουν
και τον ερμηνεύουν μέσα από τις δικές τους βιωματικές και πνευματικές
συντεταγμένες. Σημ 1
Δεν συναισθάνονται το μέγεθος, την ένταση και την ποιότητα των ιδιότυπων
συγκρούσεων που διαδραματίζονται στον ψυχισμό αυτού που αμαρτάνει και
νιώθουν αμηχανία μπροστά στο "παράδοξο" φαινόμενο της θανάσιμης
αμαρτίας.
Είναι αλήθεια πως δεν μπορούμε να
καταλάβουμε αυτό που δεν έχουμε ζήσει. Δεν μπορούμε να καταλάβουμε το
υπαρξιακό πεδίο στο οποίο ζει και κινείται ένας άλλος άνθρωπος. Έχουμε
μια άποψη για το τι περίπου συντελείται μέσα του, ποια είναι τα βιώματά
του, ποιες είναι οι δυσκολίες του. Μπορούμε να υποθέσουμε
τι θα σήμαινε για εμάς το να ζούμε τη δική του πραγματικότητα όμως δεν
μπορούμε να γνωρίζουμε πως πραγματικά θα συμπεριφερόμασταν
αν θα ήμασταν στη θέση του. Η προσωπική γεύση της ζωής του άλλου θα
μπορούσε να αλλάξει τον τρόπο λειτουργίας της προσωπικότητάς μας και
να μεταβάλλει τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τους άλλους, το Χριστό και
την Εκκλησία. Ακόμη και αν θα μπορούσαμε να προβλέψουμε με ακρίβεια
τον τρόπο που εμείς θα αντιμετωπίζαμε την πραγματικότητα του άλλου δεν
μπορούμε ποτέ να υιοθετήσουμε την προσωπικότητα, τη ζωή και τον εαυτό
του ώστε να ζήσουμε την εμπειρία του ακριβώς όπως εκείνος τη ζει. Αυτή
η αδυναμία μας να κοινωνήσουμε τη ζωή του αδελφού μας μπορεί να γίνει
το θεμέλιο της ποιμαντικής ταπείνωσης.
Ο πνευματικός συμπονά με ευκολία
όσους βασανίζονται από σωματικές ανίατες ασθένειες. Η εμφανής χρόνια
σωματική πάθηση προξενεί συναισθήματα αγάπης και συμπόνιας. Ο πνευματικός
γνωρίζει ότι ο ασθενής συσταυρώνεται με το Χριστό και ότι αν υπομείνει
αγόγγυστα την οδύνη συγκαταλέγεται με τους μάρτυρες και στην αιωνιότητα
θα είναι "υγιέστατος" κοντά στον Χριστό.
-Είναι όμως πιο δύσκολο να καταλαβαίνει, να συμπονά και να συμπάσχει
με τις ψυχολογικές αδυναμίες των ανθρώπων. Να κατανοήσει για παράδειγμα
και να συμπονέσει κάποιον αδελφό του ο οποίος κρύβει μέσα του συναισθήματα
αγανάκτησης και θυμού ή είναι ασταθής και δεν έχει εσωτερική ισορροπία
ή υποφέρει από κατάθλιψη και τα βλέπει όλα μαύρα. Σημ.
2
Ο πνευματικός συνήθως συμβουλεύει με επιφανειακή συγκατάβαση και επιτηδευμένη
υπομονή τον αδύνατο πιστό. Και όταν διαπιστώσει ότι οι ποιμαντικές του
προσπάθειες είναι ατελέσφορες απορεί που ο άνθρωπος δεν αναπαύεται,
δεν βελτιώνεται και δεν διορθώνεται στην Εκκλησία.
Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να δει τον άλλο έτσι όπως είναι και
όχι όπως νομίζει ότι είναι ή θα ήθελε να είναι ή υποθέτει ότι θα έπρεπε
να είναι. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να αλλάξει υπαρξιακό ορίζοντα
και να δει την πραγματικότητα που βιώνει ο άλλος μέσα από τη ζωή του
άλλου, να συναισθανθεί στο πετσί του την αδυναμία και τη δυσκολία του
άλλου.
|
|
Επτά
θανάσιμα ερωτήματα
1. Μήπως
αισθάνεσαι ότι ευαρεστείς τον Θεό με τις πράξεις σου;
2. Μήπως πιστεύεις ότι έχεις αγάπη;
3. Μήπως αγανακτείς με τα σφάλματα και τις αμαρτίες των άλλων;
4. Μήπως νιώθεις καλύτερος από κάποιον άλλο;
5. Μήπως νομίζεις ότι υπάρχει κάποια αμαρτία που δεν θα μπορούσες
να διαπράξεις;
6. Μήπως συμπαθείς κάποιον περισσότερο από κάποιον άλλο;
7. Μήπως πιστεύεις ότι σου αξίζει η Χάρη και η σωτηρία; |
Tις περισσότερες φορές η
αμαρτία δεν είναι αποτέλεσμα ελεύθερης επιλογής αλλά αναπόφευκτος καρπός
της ανθρώπινης αδυναμίας. Στην ρίζα της αμαρτίας (πέρα από
την πιθανή δαιμονική υποβολή) δεν βρίσκεται η πονηρή διαστροφή της βούλησης
αλλά η διαταραχή της ψυχοδυναμικής ισορροπίας. Η αμαρτωλή επιλογή οφείλεται
στη διαταραχή της βιο-ψυχο-πνευματικής ισορροπίας και όχι απλά σε πάθη
όπως η φιλαυτία και η φιληδονία. Θα μπορούσαμε βέβαια να υποθέσουμε
ότι η φιλαυτία και η φιληδονία εκφράζουν τη διαταραχή της εσωτερικής
ισορροπίας που σπρώχνει τον άνθρωπο στην αμαρτία.
- Είναι περίεργο άνθρωποι
με πνευματική εγρήγορση και ασκητική ζωή να συμβουλεύουν τους αδελφούς
τους χριστιανούς να κάνουν το σωστό σαν να εξαρτιόνταν από τη θέλησή
τους να το κάνουν. Πνευματικοί άνθρωποι απείρως ελεημένοι από τον Θεό
με πνευματικά και ψυχολογικά ισορροπημένες οικογένειες, με ιδιαίτερη
ψυχική και σωματική αντοχή, με εσωτερική ισορροπία και τη δυνατότητα
να ελέγχουν τον εαυτό τους και να παλεύουν με σταθερότητα για να πετύχουν
τους στόχους τους, πιστεύουν ότι διαθέτουν τις ίδιες προϋποθέσεις εφαρμογής
του θείου θελήματος με πολλούς ταλαίπωρους αδελφούς τους οι οποίοι μεγάλωσαν
σε δύσκολα περιβάλλοντα και κουβαλούν στην πλάτη τους ένα δύσκολο εαυτό
που τους εξουθενώνει σωματικά και που δεν μπορούν να διαχειριστούν ψυχολογικά.
Σημ.3
Η
αμαρτία δεν είναι προτίμηση
είναι α-σθένεια.
- Ξέρεις αγαπητέ μου αδελφέ
τι σημαίνει να θέλεις διακαώς να εφαρμόσεις τα πνευματικά αυτονόητα
που σε συμβουλεύει ο πνευματικός σου πατέρας, να μην μπορείς να το κάνεις
και να χρεώνεσαι για αυτή σου την αδυναμία από το περιβάλλον σου και
από τον ίδιο σου τον ενοχικό εαυτό; Ξέρεις τι σημαίνει να βασανίζεσαι
από ενοχές, να νιώθεις ανάξιος και ασήμαντος και να πλακώνεται η ζωή
σου από αυτή σου την αδυναμία; Ξέρεις τι σημαίνει τα αρνητικά αισθήματα
να σου φράζουν το δρόμο για το Θεό και να οδηγείσαι σε απελπισία και
κατάθλιψη;
- Αν ο συνάνθρωπος σου είναι βουτηγμένος στην αμαρτία, αν είναι
μπερδεμένος, συγχυσμένος και ταραγμένος, αν ότι κάνει είναι λάθος και
τον βυθίζει ακόμη περισσότερο στην κόλαση τι είναι όλα αυτά για σένα;
αιτία αυστηρής κριτικής ή κίνητρο αγάπης και προσευχής;
Ξέχασες ότι αν και δεν το αξίζεις βρίσκεσαι σε καλύτερη μοίρα διότι
σου χαρίστηκε από τον Θεό η δυνατότητα να αξιοποιείς τα τάλαντα που
Εκείνος σου δώρισε.
Που βρήκες αδελφέ μου την πνευματική εγρήγορση; που βρήκες την εσωτερική
σου συγκρότηση; που βρήκες την δυνατότητα να αγωνίζεσαι για την υπακοή;
που βρήκες τη διάθεση και τη δύναμη να αγωνίζεσαι τον καλό αγώνα της
πίστεως;
Δεν είσαι βαθύτατα υποχρεωμένος στο Θεό που σου χάρισε το μέγα δώρο
να θέλεις και να μπορείς να μιμηθείς τον Κύριό σου Ιησού Χριστό; Ακόμη
και η διάθεση και η δυνατότητα άρσης του προσωπικού Σταυρού δεν είναι
δώρο του Θεού; "Τί έχεις ό ούκ έλαβες; ει δε και έλαβες,
τί καυχάσαι ως μη λαβών;" Α'. Κορ. 4, 7
Το έλεος του Θεού οδηγεί σε πλήρη
ταπείνωση τους αγαπημένους Του. Οι άγιοι καταλαβαίνουν ότι χωρίς το
Θεό είναι εξουθενωμένα μηδενικά. Άδειοι από τον εαυτό τους, συνειδητοποιούν
την αναξιότητά τους και γίνονται χάριτι Θεού, δοχεία της Χάριτος, Θεοί
κατά Χάριν. Νιώθουν ότι βρίσκονται κάτω από όλους διότι γνωρίζουν ότι
είναι οι πιο αμαρτωλοί αλλά και οι πιο ελεημένοι από όλους. "Χάριτι
Θεού ειμί ό ειμί. Αν με εγκαταλείψει η χάρη του Θεού θα με δείτε να
γυρίζω στα χειρότερα καταγώγια".
Π. Παίσιος μοναχός
Σημ 1. :Οι
πνευματικοί αυτοί πατέρες δεν είναι άκαπνοι. Μπορεί να έχουν πονέσει
και δοκιμασθεί πολύ στην προσωπική τους ζωή. Αντιμετωπίζουν όμως τις
αντιξοότητες με το κουράγιο και τη δύναμη που τους προσφέρει το δώρο
της πίστεως και οι ψυχοσωματικές τους ικανότητες. Η βίωση της δυσκολίας
και της οδύνης δεν εξαρτάται τόσο από την βαρύτητα των αντικειμενικών
αντιξοοτήτων όσο από την διαθέσιμη ψυχοσωματική αντοχή. Δεν μας
γονατίζουν οι δυσκολίες αλλά η αδυναμία μας να τις σηκώσουμε. Δεν μας
ρίχνει στην αμαρτία ο πειρασμός αλλά η αδυναμία μας να τον αντιμετωπίσουμε.
Η δύναμη και η πίστη δεν είναι δικά μας κατορθώματα αλλά θεία χαρίσματα.
Η Χάρη του Θεού απεργάζεται μέσα μας τη Σωτηρία.. "τη
γαρ χαριτι εστε σεσωσμενοι δια της πιστεως και τουτο ουκ εξ υμων θεου
το δωρον" Εφεσ. 2,8
Σημ 2.
Ακόμη πιο δύσκολο είναι να καταλάβει τις ανήθικες ή παραβατικές συμπεριφορές
όπως: αποκλίνουσες σεξουαλικές προτιμήσεις, βία, τζόγος, μίσος, χρήση
ναρκωτικών, αλκοολισμός κλπ. Αυτό που τον δυσκολεύει είναι η στερεωμένη
πεποίθηση ότι ο "παραβάτης" επιλέγει ελεύθερα
την αρνητική συμπεριφορά υπακούοντας στα πάθη του, τα οποία αν ήθελε
θα μπορούσε να ξεπεράσει, αλλά δεν θέλει.
- Άραγε οι ταλαίπωροι άνθρωποι που βασανίζονται
από τα πάθη και τις ψυχικές τους αδυναμίες δεν είναι και αυτοί εσταυρωμένοι
πάνω σε αυτά πάθη και τις αδυναμίες τους;
Σημ 3.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν ίσες ευκαιρίες αγιασμού αλλά όχι ίσες δυνατότητες
πρακτικής εφαρμογής του θελήματος του θεού.
- Γέροντος
Πορφυρίου - Καυσοκαλυβίτου - : Βίος και λόγοι. Ιερά μονή Χρυσοπηγής.
2003. σελ. 273.
|
