"Τα σύνεφα πλέουν στη ζωή μου,
όχι πια για να φέρουν βροχή ή καταιγίδα αλλά
για να προσθέσουν χρώμα
στ' ουρανού μου το ηλιοβασίλεμα".
Rabindranath Tagore

Η αυτοκτονία μας τρομάζει και μας φαίνεται παράδοξη, ανόητη και τρελή πράξη. Στην πραγματικότητα όμως σε πολύ δύσκολες φάσεις της ζωής μας όλοι έχουμε κάνει αρνητικές σκέψεις όπως: "Δεν αντέχω άλλο", "Δεν πρόκειται να το ξεπεράσω", "Μακάρι να πεθάνω να ησυχάσω". Οι σκέψεις αυτές είναι απόλυτα φυσιολογικές και εκφράζουν την εμπειρία της οδύνης και του αδιέξοδου που βιώνουμε εξ αιτίας των εξωτερικών αντιξοοτήτων και των εσωτερικών μας αδυναμιών. Δεν σημαίνει ότι θέλουμε όντως να βάλουμε τέρμα στη ζωή μας αλλά ότι η σκέψη του θανάτου μας προσφέρει μια βιωματική προοπτική λύτρωσης. Αυτοί οι υγιείς, επιφανειακοί και περαστικοί λογισμοί περί αυτοκτονίας δεν έχουν ιδιαίτερη σχέση με την παθολογική, επίμονη, αυτοκτονική διάθεση.
Αυτός που πραγματικά επιδιώκει να αυτοκτονήσει είναι βέβαιος ότι είναι εγκλωβισμένος σε ένα αδιέξοδο από το οποίο δεν πρόκειται να ξεφύγει. Τις περισσότερες φορές πάσχει από κλινική κατάθλιψη και δεν έχει τη δυνατότητα να χαρεί ή να απολαύσει κάτι. Θεωρεί ότι έχει εξετάσει όλες τις πρακτικές δυνατότητες εξόδου από την οδύνη χωρίς αποτέλεσμα. Πιστεύει ότι η αυτοκτονία είναι ο μόνος τρόπος για να σταματήσει να υποφέρει και κουβαλάει μέσα του αυτή τη βεβαιότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η αυτοκτονία φαίνεται στα μάτια του σαν μοναδική δυνατότητα λύτρωσης από την οδύνη, σαν μια πράξη βίαιης εξόδου από τον ασταμάτητο ψυχικό πόνο.

Οι περισσότεροι έχουμε σκεφτεί κάποια στιγμή στη ζωή μας το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας όμως λιγότερο από το 2% των θανάτων οφείλονται στην αυτοκτονία.

Ποιες είναι οι ανησυχητικές ενδείξεις που θα πρέπει να μας βάλουν σε υποψίες ότι ένα αγαπημένο μας πρόσωπο είναι πιθανόν να αποπειραθεί να αυτοκτονήσει:

Συνεχείς συζητήσεις και σκέψεις σχετικά με το θάνατο .

Παθολογική κατάθλιψη.

Ευχές σχετικά με το θάνατο ή δραστηριότητες που βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή του όπως επικίνδυνη οδήγηση, κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών.

Αδιαφορία για προηγούμενα ενδιαφέροντα.

Το άτομο αναφέρει ότι είναι απελπισμένο, αβοήθητο, άχρηστο ή ότι όλα θα ήταν καλύτερα αν έλειπε.

Τακτοποιεί εκκρεμότητες ώστε να μην προκληθεί πρόβλημα με την απουσία του.

Απότομη και αδικαιολόγητη βελτίωση της ψυχικής του διάθεσης. Φαίνεται πιο ήρεμος και ανακουφισμένος.

Επισκέπτεται ή τηλεφωνεί σε αγαπημένα πρόσωπα για να τα αποχαιρετήσει.

Πως μπορούμε οι ίδιοι να βοηθήσουμε κάποιον ο οποίος έχει
αυξημένες πιθανότητες να κάνει απόπειρα αυτοκτονίας;

Πάρε στα σοβαρά την αναφορά του στην αυτοκτονία.

Μην τον κοντράρεις.

Μην του λες τι να κάνει και τι να μην κάνει.

Άκουσέ τον προσεκτικά.

Ζήτησε τη βοήθεια ειδικού.

Πιο αναλυτικά:
Είναι σημαντικό να πάρεις στα σοβαρά τις αναφορές του στην αυτοκτονία. Έρευνες δείχνουν ότι 75% των ατόμων που αυτοκτόνησαν είχαν από πριν δώσει ενδείξεις με διάφορους τρόπους σχετικά με την απόγνωση και την απελπισία τους. Μην θεωρείς ότι σε απειλεί με την αυτοκτονία για να σε εκβιάσει και να σε χειριστεί. Ακόμη και πίσω από υπερβολικές και μελοδραματικές συμπεριφορές κρύβεται αλήθεια. Λάβε υπόψη σου ότι αρκετοί άνθρωποι πέθαιναν τυχαία παίρνοντας κάποια φάρμακα ενώ ο στόχος τους ήταν απλά να πείσουν τους γύρω τους ότι χρειάζονται βοήθεια.

Μόνο το 10% όσων αυτοκτονούν πάσχει από ψυχωσική διαταραχή με συμπτώματα παραληρητικών ιδεών, παραισθήσεων και ψευδαισθήσεων. Πολλά άτομα με αυτοκτονική διάθεση πάσχουν από κατάθλιψη. Αν και οι περισσότεροι ενώ πάσχουν από κατάθλιψη διαχειρίζονται πολύ σωστά τα αρνητικά τους αισθήματα και ποτέ δεν φτάνουν στην απόπειρα.  

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε την πιθανότητα απόπειρας κάποιου με βάση τις αντικειμενικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει. Διότι το ζήτημα δεν είναι πόσο σοβαρά είναι τα προβλήματά του αλλά η ένταση με την οποία βασανίζεται από αυτά.

Να θυμάσαι ότι η απόπειρα αυτοκτονίας είναι μια κραυγή για βοήθεια.

Το ότι σου εκμυστηρεύεται την πρόθεσή του να βάλει ένα τέρμα στην οδύνη του σημαίνει ότι σε εκτιμά και θεωρεί ότι με κάποιον τρόπο μπορείς να τον βοηθήσεις.

Το άτομο με αυτοκτονικές τάσεις χρειάζεται άμεσα στήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας. Πρότρεψέ τον ευγενικά να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου ειδικού. Ακόμη και αν τον άτομο διαφωνεί και αρνείται πήγαινε μόνος σου σε κάποιον ειδικό για να τον συμβουλευθείς.

Αν ήδη τον παρακολουθεί κάποιος ειδικός ενημέρωσέ τον ότι το άτομο έχει πρόθεση αυτοκτονίας. Αν έχει ήδη αποφασίσει τον τρόπο και την ώρα βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο και χρειάζεται οπωσδήποτε τη βοήθεια των ειδικών ακόμη και αν χρειαστεί να τους δει με τη βοήθεια της αστυνομίας. Μην αναλάβεις να τον βοηθήσεις μόνος σου. Είναι βέβαιο ότι έχει κάποια ψυχολογικά θέματα που πρέπει να διαχειριστεί με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Συνήθως το άτομο αποφεύγει τη βοήθεια του ειδικού διότι θεωρεί κι αυτός όπως όλοι οι άλλοι μέχρι τώρα στη ζωή του θα τον κρίνει ή θα απαιτήσει κάτι από αυτόν. Δεν έχει βιώσει μια σχέση στην οποία ο άλλος θα τον αποδεχθεί και θα τον σεβαστεί έτσι όπως είναι με όλες τις ιδιαιτερότητες και τις αδυναμίες του.

Αν ανησυχείς για κάποιον που βασανίζεται από έντονα καταθλιπτικά αισθήματα ρώτησέ τον αν έχει πρόθεση να αυτοκτονήσει. Μην φοβάσαι ότι θα του βάλεις εσύ την ιδέα. Έχει ήδη ακούσει αρκετά σχετικά με αυτό το θέμα από διάφορες πηγές. Με την ερώτησή σου δείχνεις ότι τον παίρνεις πολύ στα σοβαρά και ότι ενδιαφέρεσαι να μάθεις για όσα περνάει. Ίσως του προσφέρεις τη δυνατότητα να εξωτερικεύσει αυτό που τον πνίγει μέσα του.

Προσπάθησε να δεις την πραγματικότητα μέσα από τα δικά του μάτια. Άφησέ τον να μιλήσει με άνεση, να εκφραστεί ελεύθερα με τον τρόπο που θέλει. Μην τον κατευθύνεις. Ενθάρρυνε τον να πει περισσότερα. Εφάρμοσε τη μέθοδο της ενεργητικής ακρόασης: Πες του: Καταλαβαίνω ότι νιώθεις ένα αδιέξοδο, είναι φυσικό να νιώθεις έτσι, βοήθησέ με να σε καταλάβω καλύτερα.
 Άγγιξέ τον, αγκάλιασέ τον. Επέτρεψέ του να εκφράσει τα συναισθήματά του. Άφησέ τον να κλάψει, να ουρλιάξει, να θυμώσει να είναι ελεύθερα και αυθόρμητα ο εαυτός του.

Δείξε ότι ενδιαφέρεσαι πραγματικά, ότι νοιάζεσαι γι αυτό που αισθάνεται. Δώσε του την ευκαιρία να ξεφορτώσει από μέσα του αυτό που τον βαραίνει. Μην προσπαθείς να τον πείσεις για κάτι και μην του δίνεις συμβουλές.

Μίλησε ανοιχτά για το ζήτημα της αυτοκτονίας.
Ρώτησέ τον:
«Αισθάνεσαι τόσο άσχημα ώστε να σκέπτεσαι την αυτοκτονία;»
«Σκέφτηκες τον τρόπο με τον οποίο θα το κάνεις;»
«Έχεις αποφασίσει το πότε θα το κάνεις;»

Πάρε υπόψη σου ότι είναι παθολογικά ευαίσθητος και μπορεί να νιώσει άσχημα αν του πεις κάτι που τον πληγώνει ή τον μειώνει .

Δώσε του να διαβάσει κάποιο υποστηρικτικό κείμενο σχετικό με την αυτοκτονία.

Συνέχισε να είσαι σε επαφή μαζί του ιδιαίτερα αν δεν δεχθεί να συνεργαστεί με κάποιον ειδικό.

Ξεκαθάρισέ του ότι σε ενδιαφέρει να συνεχίσεις να επικοινωνείς μαζί του.

Προστάτεψε τον εαυτό σου κρατώντας υγιείς αποστάσεις. Είναι δύσκολο και επώδυνο να επικοινωνείς με κάποιον που βιώνει απογοήτευση και απόγνωση. Ζήτησε ο ίδιος στήριξη από αγαπημένα άτομα ή από ειδικό ψυχικής υγείας.

Αν το άτομο που απειλεί να αυτοκτονήσει βρίσκεται μακριά σου, φρόντισε να το συναντήσεις ή να στείλεις κάποιον που μπορεί να βοηθήσει. 

Αν σου ομολογήσει εμπιστευτικά την πρόθεσή του και σου ζητήσει να μην μιλήσεις εσύ δεν πρέπει να τον υπακούσεις. Στην περίπτωση που κινδυνεύει η ζωή του δεν ισχύει η εχεμύθεια. Μην κρατάς ένα εμπιστευτικό μυστικό το οποίο μπορεί να προκαλέσει το θάνατό του.

Όταν επικοινωνείς μαζί του απέφυγε να τον κρίνεις, να θυμώνεις μαζί του, να τον φορτώνεις με ενοχές ή να αδιαφορείς γι αυτό που νιώθει. 

Δέξου με σεβασμό ότι αυτό που αισθάνεται. Ότι νιώθει είναι αυθεντικό και αληθινό ακόμη κι αν σου φαίνεται παράξενο και λανθασμένο. Μην αμφισβητείς και αναιρείς αυτό που αισθάνεται.

Αφού παραδεχθείς την σοβαρότητα της κατάστασής του δώσε του ελπίδα και εξήγησέ του ότι αυτό που νιώθει δεν είναι μόνιμο αλλά περαστικό.

Βοήθησέ τον αν χρειάζεται να φάει, να κάνει ντους, να ντυθεί όμορφα και καθαρά, να χτενιστεί κλπ. Άκουσε μαζί του την μουσική που αγαπά ή δες μαζί του ένα αγαπημένο του video.

Αν βρίσκεσαι στο σπίτι του, αφαίρεσε κάθε αντικείμενο που θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ώς όργανο (μέσο) για να βλάψει τον εαυτό του.

Αν το άτομο που δηλώνει ότι θα αυτοκτονήσει έχει κάποιο παιδί υπό την επίβλεψή του φρόντισε αν είναι δυνατόν να το απομακρύνεις.

Με την κατάλληλη υποστήριξη οι πιθανότητες της αυτοκτονίας μειώνονται σε μεγάλο βαθμό. Τα αρνητικά συναισθήματα που προκαλούσαν την διάθεση της αυτοκτονίας περνούν και στη θέση τους έχουμε αυτοεκτίμηση, ενεργητικότητα και όρεξη για ζωή.

Στην πραγματικότητα δεν θέλεις να πεθάνεις αλλά να βάλεις ένα τέλος στην οδύνη που βιώνεις.
Αν αισθάνεσαι έντονα και επίμονα την ανάγκη να βάλεις ένα τέλος είναι πιθανόν να βασανίζεσαι από κατάθλιψη, διπολική διαταραχή ή κάτι παρόμοιο. Αυτό σημαίνει ότι πάσχεις από μια θεραπεύσιμη, χημική ανισορροπία στον εγκέφαλό που σου προκαλεί τα αρνητικά συναισθήματα. Είναι κάτι που δεν μπορείς να ελέγξεις μόνο με τις δικές σου δυνάμεις όσο κι αν προσπαθείς. Δεν είσαι αδύνατος και ταλαίπωρος αλλά ασθενής που χρειάζεσαι φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική υποστήριξη . 

Να έχεις υπόψη σου ότι το υγιές κομμάτι του εαυτού σου θέλει να μιλήσεις σε κάποιον για την πρόθεση της αυτοκτονίας ενώ το παθολογικό σου λέει να το κρατήσεις μυστικό.

Είναι πιθανόν να αντιμετωπίζεις ένα ιατρικό πρόβλημα (θυρεοειδή, υπόφυση) το οποίο χρειάζεται άμεση, θεραπευτική αντιμετώπιση. Αλλά και ο εγκέφαλος είναι ένα όργανο το οποίο αρκετές φορές χρειάζεται θεραπεία.

Δώσε την υπόσχεση στον εαυτό σου ότι για κανένα λόγο ότι και αν συμβεί και ότι κι αν νιώθεις δεν θα κάνεις απόπειρα. Είναι επιστημονικά βέβαιο ότι έχεις τη δυνατότητα να ζήσεις νέες ευχάριστες και δημιουργικές εμπειρίες στο μέλλον. Και δεν χρειάζεται να προκαλέσεις τόσο πόνο στους δικούς σου ανθρώπους.

 Κάνε κάτι που μπορεί να σου προσφέρει μια στοιχειώδη ευχαρίστηση: Ένα ζεστό ντους, ένα καλό φαγητό, ποιοτική μουσική.

 Μην ξεχνάς ότι είσαι υπέροχος και ο Θεός σε αγαπά έτσι όπως είσαι.

Ο θεραπευτής οφείλει να αγκαλιάσει με σεβασμό, τιμή και αγάπη τον ιδιαίτερο-πονεμένο τρόπο με τον οποίο ο ασθενής αντιμετωπίζει την πραγματικότητα.

Ποιοι παράγοντες αυξάνουν την πιθανότητα
να επιχειρήσει κάποιος απόπειρα αυτοκτονίας;

Προηγούμενες απόπειρες: 20%-50% των ατόμων που αυτοκτόνησαν είχαν επιχειρήσει απόπειρες στο παρελθόν.

Οικογενειακό ιστορικό ψυχολογικών διαταραχών, αυτοκτονιών ή χρήσης ναρκωτικών.

Κατάθλιψη.

Εμπειρίες κακοποίησης.

Χρόνιες, σωματικές ασθένειες που συνοδεύονται από πόνο ή αναπηρίες.

Απώλεια εργασίας.

Νέοι και ηλικιωμένοι (άνω των 65).

Ηλικιωμένοι που έμειναν μόνοι μετά από διαζύγιο ή θάνατο του-ης συζύγου.

Άτομα των οποίων ένας φίλος ή συνεργάτης αυτοκτόνησε.

Κατάχρηση ναρκωτικών ή αλκοόλ.

Διαζύγιο, χωρισμός, έντονα οικογενειακά προβλήματα.

Άτομα με εκρήξεις βίας που παρουσιάζουν παρορμητικές συμπεριφορές.

Στατιστική
Τα ποσοστά των αυτοκτονιών επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες: ψυχολογικούς, βιολογικούς,  κοινωνικούς, οικονομικούς και πολιτισμικούς.
Η αυτοκτονία είναι η έβδομη κατά σειρά αιτία θανάτου μεταξύ των ανδρών και η δέκατη έκτη μεταξύ των γυναικών. Στους νέους 15-24 ετών η αυτοκτονία ευθύνεται για το 12% των θανάτων. Κάθε χρόνο ένα εκατομμύριο άτομα αυτοκτονούν σε όλο τον κόσμο. Παρατηρείται ένας θάνατος κάθε 40 δευτερόλεπτα. 34.000 άτομα αυτοκτονούν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ, δηλαδή 91 θάνατοι την ημέρα ή ένας θάνατος κάθε 16 λεπτά.
more statistics

Οικονομική κρίση και κατάθλιψη

Οι επιστήμονες λένε ότι είναι ξεκάθαρη η συσχέτιση φτώχειας και ψυχικών διαταραχών και επισήμαναν ότι σε αρκετές χώρες ως συνέπεια της οικονομικής κρίσης παρατηρήθηκε, σε συνάρτηση με την ανεργία, σημαντική αύξηση αυτοκτονιών, κατά καιρούς. Η ανεργία πυροδοτεί αγχογόνες καταστάσεις όπως οικονομική δυσχέρεια και προβλήματα σχέσης τα οποία αυξάνουν τις πιθανότητες απόπειρας.

Σε περιόδους οικονομικής κρίσης παρατηρούνται αυξημένα ποσοστά αυτοκτονιών σε ηλικίες 25-65 ετών.

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την Εταιρεία Κοινωνικής Ψυχιατρικής και Ψυχικής Υγείας μας φανερώνει ότι 7 στους 10 Έλληνες βρίσκονται στα όρια της κατάθλιψης λόγω οικονομικής κρίσης. Στην κατάθλιψη παρατηρούνται πολλά σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα, όπως επίμονη κούραση, έλλειψη ενέργειας, ανηδονία, αίσθημα αναξιότητας, δυσκολία συγκέντρωσης, ακόμα και αυτοκτονικές τάσεις.

Οι λιγότερες αυτοκτονίες διεπράχθησαν κατά τη διάρκεια του Β παγκοσμίου πολέμου 1939-1945 και κατά τη διάρκεια της περιόδου 1991-2001 όπου η οικονομία πήγαινε καλά και η ανεργία ήταν μειωμένη.

Αύξηση των αυτοκτονιών παρατηρήθηκε με το κραχ του '29 στις ΗΠΑ,  την οικονομική κατάρρευση των πρώην σοβιετικών χωρών στις αρχές του '90, ασιατική οικονομική κρίση στο τέλος του '90.

Με ποιο τρόπο επηρεάζει τον σύγχρονο άνθρωπο ψυχολογικά
η ανεργία, η υποαπασχόληση, η μείωση του μισθού;
Οι οικονομικές δυσκολίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους, το μέλλον τους, τις σχέσεις τους με την οικογένεια και τους φίλους.

Ποια αισθήματα και ποια προβλήματα προκαλεί;

Απογοήτευση από την αδυναμία ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις.

Φόβο και η αβεβαιότητα για το μέλλον.

Δυσφορία.

Νευρικότητα.

Συγκρούσεις στην οικογένεια.

Ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Μείωση ερωτικής και σεξουαλικής διάθεσης.

Χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Υπερβολικό και αδικαιολόγητο άγχος.

Κατάχρηση αλκοόλ και ναρκωτικών.

Κατάθλιψη.

Πεσμένη διάθεση.

Πρόληψη.

Οικονομική και ψυχολογική στήριξη σε άνεργους και άστεγους.

Προσφορά ευκαιριών ένταξης σε μικρές κοινωνικές ομάδες. Συνεχείς ευκαιρίες διαπροσωπικής επικοινωνίας. Θεατρικές ομάδες, ψυχοθεραπευτικές ομάδες, εκκλησιαστικές συνάξεις, κοινοφελείς δραστηριότητες κλπ