Ο άνθρωπος υπερβαίνει την ατομικότητά του για να προσεγγίσει αυτό που υπάρχει πέρα και πάνω απ’ αυτόν. Δημιουργεί δεσμούς, σχέσεις με τον κόσμο ώστε να πετύχει την ολοκλήρωση. Υπάρχει πραγματικά, εφ’ όσον εξ-ίσταται (ex-istere). Όλα όσα τον περι-βάλλουν ενεργοποιούν μέσα του ένα απεριόριστο φάσμα γνωστικών δυνατοτήτων. Η γνώση απαλύνει την οδύνη του υπάρχειν, αίρει την αποξένωση και παραμυθεί την μοναξιά.

Η σχέση μας με τα δεδομένα του κόσμου είναι πολυδιάστατη. Για παράδειγμα η σχέση μας με το φεγγάρι θα μπορούσε να είναι:

Ερευνητική: Παρατήρηση με τηλεσκόπιο, προσδιορισμός τροχιάς, μεγέθους κλπ.

Θαυμασμού: Η γοητεία του φέγγους στην ερημιά της νύχτας.

Μεταφυσικού προβληματισμού: Γιατί να υπάρχει το φως και όχι το απόλυτο σκότος;

Πνευματικής ανατάσεως: Ευχαριστία και δοξολογία προς τον Δημιουργό του φωτός.

Εάν κάποιος περιορίσει την σχέση του με τον κόσμο στην έρευνα ή εάν η έρευνα καθορίσει τη σχέση του με τον κόσμο τότε δεν αξιοποιεί της υπόλοιπες υπαρξιακές του δυνατότητες

Η επιστημονική, αντικειμενική, γνωστική, μεθοδολογία ερευνά όλα τα φαινόμενα. Με την παρατήρηση, το πείραμα, την στατιστική ανάλυση, καταλήγει στην διατύπωση νόμων ή θεωρητικών προτάσεων, που ερμηνεύουν τους μηχανισμούς λειτουργίας του φυσικού κόσμου των ανθρώπων και των κοινωνιών.

Αυτή η γνωσιολογική προσέγγιση όμως είναι μερική, αποσπασματική, μονομερής, επιφανειακή και εξωτερική. Στόχος της είναι η πρακτική επέμβαση. Ο χειρισμός των όντων και των γεγονότων. Η ύπαρξη παραμένει αμέτοχη. Η υποκειμενικότητα ως ιδιαίτερη αντιληπτική και βιωματική δυνατότητα παραγκωνίζεται. Προέχει η αντικειμενική και ακριβής διατύπωση των πορισμάτων. Πρόκειται για γνώση αφηρημένη, θεωρητική, εννοιολογική, χρησιμοθηρική που δεν διαφωτίζει αυτόν που γνωρίζει.

Η φιλοσοφία, η τέχνη και η θρησκεία δεν αντιλαμβάνονται τον κόσμο έτσι όπως αντικειμενικά είναι, αλλά όπως η ύπαρξη τον νοηματοδοτεί, η αισθητική τον καλλύνει ή ο Θεός τον αποκαλύπτει. Ο δεσμός με το περιβάλλον δεν είναι νοητική κατασκευή αλλά βιωματική συμμετοχή. Εξέχουσα σημαντικότητα αποδίδεται στο πρόσωπο και όχι στα πράγματα. Στο υποκείμενο και όχι στο αντικείμενο. Στην εσωτερικότητα και όχι στην εξωτερικότητα. Ο άνθρωπος γνωρίζει με ολόκληρο το είναι του. Ο νους συνεργεί με την καρδιά. Η γνώση δεν είναι αφηρημένη μαθηματική διατύπωση αλλά ζωοποιός εμπειρία. Εφ’ όσον το σημαντικό δεν είναι ο έλεγχος των μηχανισμών του κόσμου, αλλά η ολοκλήρωση της ψυχής του ανθρώπου.

Η τεχνοκρατική, καταναλωτική νοοτροπία έχει ειδωλοποιήσει την γνώση της επιστημονικής μεθοδολογίας. Η αποδεικτική διεργασία ως κριτήριο εγκυρότητας έγινε το αναπόδεικτο δόγμα του αιώνα μας. Για να είναι αληθινό κάτι πρέπει να αποδεικνύεται. Να υποτάσσεται δηλαδή στην εξουσία της μαθηματικής λογικής. Αληθινό, θεωρείται αυτό που αντέχει στο stress της αποδεικτικής στενότητας, και όχι αυτό που διαυγάζει, ανορθώνει και τελειοποιεί την ανθρώπινη ύπαρξη.

Τις συνέπειες της δογματικής του ωφελιμισμού και της κατανάλωσης, υφίσταται άμεσα η εκπαίδευση. Η εγκυκλοπαιδική και τεχνολογική ενημέρωση αντικαθιστά την παιδεία. Τα σχολεία εκπίπτουν σε φτωχούς αναμεταδότες πληροφοριών. Το κέντρο βάρους μετατοπίζεται, από το σμίλευμα του προσώπου, στην προετοιμασία επαγγελματικής κατάρτισης. Η μαθηματική, τεχνικιστική νοοτροπία διαπερνά συνειδητά ή ασυνείδητα το νου του μαθητή και οικοδομεί μέσα του την οπτική της ανάλυσης. Ακούσια μυσταγωγία τον ορθολογισμό. Η λήθη σβήνει τις γνώσεις, αλλά αφήνει ανέπαφη την γνωστική νοοτροπία. Ως αληθινό θα πιστεύεται μόνο αυτό που υποτάσσεται στις αυθαιρεσίες της λογικής.

Δεν αποδεικνύεται όμως η ύπαρξη του Θεού, ούτε η ωραιότητα των χρωμάτων στην δύση του ήλιου. Γι’ αυτό σήμερα κυριαρχούν τα είδωλα και η ασχημία. Οι καρποί της στενοκέφαλης παιδαγωγίας έχουν την οσμή της ηρωίνης, του ψυχιατρείου και της εγκληματικότητας.

Ο προορισμός του ανθρώπου δεν είναι η τεχνο-οικονομική πρόοδος αλλά η υπαρξιακή αναμόρφωση, ο αγιασμός του προσώπου, η ένωση με τον Χριστό. Αυτές οι αλήθειες δεν αποδεικνύονται επιστημονικά. Αποκαλύπτονται εμπειρικά. Οι αποκαλύψεις του Θείου Λόγου οριοθετούν το βεληνεκές εγκυρότητας των επιστημονικών πορισμάτων. Ο Θεός επιτρέπει να υπάρχει και η επιστήμη. Όταν όμως αυτή διεκδικεί απόλυτο κύρος ή διεισδύει σε διαστάσεις που την υπερβαίνουν, εκπίπτει στον επιστημονισμό. Καταντά είδωλο που σκλαβώνει την ελευθερία και συρρικνώνει τις ανθρώπινες δυνατότητες.

Ο άνθρωπος είναι πλασμένος για να γνωρίσει τον εαυτό του, τον κόσμο και τον Θεό με το φως του Αγίου Πνεύματος. Αν περιορίσει το γνωσιολογικό του δυναμικό στις αρχές της επιστημονικής μεθοδολογίας, θα ζήσει το κενό, ξένος απ’ όλα, βυθισμένος στο ηλεκτρονικό σκοτάδι της ανόητης απελπισίας του.
Ο ευρύς νους δεν χωρά τον πόνο της καρδιάς. Η ακρίβεια της μεθόδου δεν οδηγεί στον δρόμο του Θεού. Οι διατυπώσεις των φυσικών νόμων δεν αποκαλύπτουν την πρόνοια της Θείας αγάπης. Ο ορθός λόγος δεν φτάνει το ύψος του Θείου Λόγου.

*Καρλ Γιάσπερς: Εισαγωγή στην Φιλοσοφία: Εκδ. Δωδώνη, Αθήνα. σελ. 163.