|
Αόρατες διαστάσεις
της σεξουαλικής εγκληματικότητας: Σημειώσεις
Είμαι ζωντανός
στο κέντρο
μιας πληγής ακόμη νωπής
Οκτάβιο Πας
Η ΑΓΝΟΙΑ
Το ανθρώπινο μυαλό φτωχαίνει την Αλήθεια. Τα γεγονότα
παραμορφώνονται μέσα στα στενά σχήματα του επίπεδου ορθολογισμού. Οι περιορισμένες
ερμηνευτικές δυνατότητες της νόησης, στεγνώνουν το βάθος των πολυσήμαντων
γεγονότων, ανακατασκευάζουν νοερά την πραγματικότητα και την προδίδουν.
«Μπορούμε να μιλάμε μόνο για ερμηνείες της πραγματικότητας, για εικόνες
του κόσμου, μα όχι για την ίδια την πραγματικότητα».1
Ο άνθρωπος είναι πολυδιάστατος και απύθμενος. Η
δυνατότητα του για εμπειρίες είναι απεριόριστη. Μπορεί να ανέβει στο μυστικό
ύψος των πνευματικών ουρανών και να βυθισθεί στο απόκρυφο βάθος των ασυνείδητων
ενορμήσεων. “Η πιο βαθιά παρόρμηση τον οδηγεί προς το πνεύμα, προς
τον Θεό, ενώ η πιο βαθιά λαχτάρα του πηγαίνει πίσω προς την φύση προς
την μητέρα: ανάμεσα στις δύο δυνάμεις αιωρείται γεμάτη άγχος η τρεμάμενη
ζωή του”. 2
Η στενότητα της αντίληψης υπεραπλουστεύει την ποιότητα,
το βάθος, την πολλαπλότητα και την πολυμορφία των ανθρωπίνων δυνατοτήτων.
Ερμηνεύουμε τη συμπεριφορά και τις πράξεις των άλλων με εγωκεντρικά, ατομικά
κριτήρια και διαστρέφουμε το ιδιαίτερο προσωπικό τους νόημα.
ΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ
Πολλοί άνθρωποι επιχείρησαν την διερεύνηση των
μύχιων πτυχών της ψυχής χωρίς εσχατολογικές προϋποθέσεις και προοπτικές.
Φιλόσοφοι, λογοτέχνες, ποιητές, ψυχαναλυτές, (για να μείνουμε μόνο στον
ακαδημαϊκό χώρο), άνοιξαν δρόμους, φανέρωσαν η υπογραμμίσαν άγνωστες διαστάσεις
της ανθρώπινης ύπαρξης και δοκίμασαν να αποκρυπτογραφήσουν τα μυστικά
της. Αναφέρουμε για παράδειγμα τους Camus, kafka, Nietzsche, Sartre, Freud,
Breton, Rimbaud . Η αρνητικότητα, το ΄΄κακό΄΄, θεωρήθηκε αποδεκτό ως φυσικό
και αναπόσπαστο μέρος της ανθρώπινης προσωπικότητας.
Σπάζοντας τα ηθικιστικά στερεότυπα της εποχής τους,
έζησαν σε προσωπικό επίπεδο τις παρενέργειες του τολμήματος. Στο Υπόγειο
του Ντοστογιέφσκι, ο Ορντίνωφ λέει: «Όσο περισσότερο θαύμαζα το καλό,
το ωραίο και το υψηλό, τόσο πιο βαθιά βυθιζόμουν στο βούρκο και τόσο επιθυμούσα
περισσότερο ακόμα να βυθιστώ».3
Από την εποχή της εξαγγελίας του θανάτου
του Θεού, η πτώση των αξιών και η ηθική παρακμή, κινούν επίσημα
τα νήματα του πολιτισμού.
Η ψυχανάλυση αιτιολογεί την καταστρεπτική, επιθετική
διάθεση του ανθρώπου με την διάγνωση του ενστίκτου του θανάτου. 4
Ο έρωτας έχει την τάση να ενώνει, ο θάνατος να διαλύει.΄΄ Σύμφωνα με
τον Freud και οι δύο ορμές δρουν διαρκώς μέσα στον άνθρωπο, αντιμάχονται
και συνδέονται μεταξύ τους, ώσπου η ορμή του θανάτου, αποδείχνεται σαν
η ισχυρότερη και γιορτάζει τον τελευταίο της θρίαμβο, με τον θάνατο του
ατόμου’’.5
ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗ ΒΙΑ
Ο βιαστής επιδιώκει να επιβληθεί και να εξουσιάσει,
για να μειώσει το δικό του άγχος και φόβο ΄΄Οτιδήποτε τείνει να αυξήσει
την δύναμη και το κύρος του υποκειμένου, χρησιμοποιείται για να το εξασφαλίσει
από το άγχος. Ό,τι θα μπορούσε να υποστεί παθητικά το υποκείμενο, αυτό
διαπράττει με ενεργό τρόπο εναντίον των άλλων, έτσι προλαμβάνει την επίθεση΄΄.
6
Η ψυχαναλυτική θεώρηση υποστηρίζει ότι το σεξ και
η βία έχουν ρίζες σε δύο θεμελιώδεις πρωτόγονες ενστικτικές ορμές οι οποίες
αλληλεπιδρούν δυναμικά. ΄΄Διαρκής συνδετική ιδιότητα χαρακτηρίζει την
ορμησιακή επιθετική και λιβιδινική ενέργεια. Μικρές μεταθέσεις μέσα στη
σύνθεση αυτών των τύπων ενόρμησης, (ο ένας συσσωματώνεται μέσα στον άλλο),
μπορούν να έχουν πολύ μεγάλες συνέπειες πάνω στη συμπεριφορά΄΄.
7 Ψυχικά τραύματα, ανωριμότητα και αγχογόνες περιβαντολογικές
συνθήκες, μπορούν να οδηγήσουν σε ψυχολογικό ανακάτωμα της σεξουαλικής
έκφρασης και της βίας. Σύμφωνα με τον Freud ο σαδομαζοχισμός είναι ΄΄η
πιο συνηθισμένη μορφή διαστροφής΄΄. 8
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΙΤΙΑ
Η κοινωνική υποκρισία καταδικάζει με αναπαυμένη
συνείδηση τους δράστες, ενώ παράλληλα αποδέχεται και προωθεί την βία και
την παρά-σεξουαλικότητα. Τηλεόραση, κινηματογράφος, τύπος, σαδομαζοχιστικά
πορνό-περιοδικά, καταστήματα σεξουαλικών αντικειμένων, διαστροφικές βιντεοταινίες
και σεξουαλική παραφιλολογία, ερεθίζουν και τροφοδοτούν την φαντασία των
παθό-πληκτων καταναλωτών.
Σύμφωνα με τους κοινωνικούς επιστήμονες η
παραβατικότητα θεωρείται κοινωνιο-ψυχολογικό φαινόμενο.
Οι πιθανότητες που έχει ο άνθρωπος, να διαπράξει
εγκληματικές πράξεις, εξαρτάται από την κοινωνική του θέση και την οικονομική
του κατάσταση. Ενώ ισχύει η ισότητα απέναντι στους νόμους υπάρχει "ανισότητα
των δυνατοτήτων απέναντι στην εγκληματικότητα΄΄. 9
Οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις πιέζονται προς την περιθωριοποίηση, την
παραβατικότητα και την εν γένει κοινωνική απόκλιση. "Αυτοί που
υπόκεινται, περισσότερο στις πιέσεις προς την απόκλιση βρίσκονται στην
κατώτερη κοινωνική τάξη".10
ΗΘΙΚΗ
Η ηθική δεν είναι κάτι δεδομένο για κάθε άνθρωπο.
Προϋποθέτει:
Α) Επιτυχή πορεία ψυχικής ανάπτυξης και εξισορρόπησης.
Β) Λειτουργική αφομοίωση των κοινωνικών κανόνων
συμπεριφοράς.
Γ) Εναρμόνιση των ενστικτικών αναγκών με
τις επιταγές του περιβάλλοντος.
Προέρχεται από την «επεξεργασία των πρωτόγονων
συμπεριφορών, από μέρους των περιβαλλοντολογικών πιέσεων και ουσιαστικά
διαμέσου της παρεμβολής των γονέων οι οποίοι μεταδίδουν τα ήθη (τον πολιτισμό),
αλλά και τους δικούς τους κανόνες συμπεριφοράς (ιδανικά, συστήματα αξιών)
με επιθυμίες ξεκάθαρες ή ασυνείδητες ». 11
Υπαρξιακή εμπειρία
Το έγκλημα εισάγει στην εμπειρία της κόλασης.
Η βία και μάλιστα η αφαίρεση της ανθρώπινης ζωής είναι υπόθεση
αφάνταστα επώδυνη. Η εκτέλεση του εγκλήματος είναι πράξη ανυπόφορη
και αβάσταχτη για λόγους πνευματικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς
και αντικειμενικούς.
Θα αναφέρουμε μερικά αισθήματα του Ρασκόλνικωφ, μετά από δύο φόνους, όπως
περιγράφονται στο βιβλίο του Ντοστογιέφσκι «Έγκλημα και τιμωρία».
12
«Η αηδία προ παντός μεγάλωνε μέσα του και την
ένιωθε όλο και περισσότερο από λεπτό σε λεπτό. «Τα είχε ολότελα χαμένα»,
«Ο ιδρώτας έπεφτε στο πρόσωπό του σε χοντρές σταγόνες. Ο λαιμός του ήτανε
μούσκεμα», «Μέσα στο κεφάλι του, σάλευαν σκιές και κομμάτια σκέψεων»,
«Μια τρομερή παγωνιά τον πλημμύρισε, αλλά το κρύο αυτό ήτανε και απ’ τον
πυρετό που τον έπιασε», «τον συγκλόνισε ένας απέραντος τρόμος», «Είναι
δυνατόν ν’ άρχισε κιόλας, είναι δυνατό να παρουσιάστηκε κιόλας η τιμωρία;
Νάτη! Νάτη! Ναι, αυτή είναι η τιμωρία».
Μετάνοια
Το έγκλημα παραβιάζει την φυσική τάξη της αγάπης.
Γι’ αυτό είναι πράξη ασταθής και ανισόρροπη. Η ανατροπή της ομοιοστατικής
αρμονίας, πιέζει προς την ανάκτηση της εσωτερικής ισορροπίας, μέσα από
την αλλαγή, την μετάνοια. Το σκοτάδι της οδύνης μεγαλώνει την επιθυμία
του φωτός. Η φρίκη είναι ανυπόφορη. Ο άνθρωπος αποζητά την ανάσταση. Η
ψυχή βυθίζεται στην παγωμένη οδύνη της απελπισίας του μηδενός «είμαι
κτήνος … έβγαλα τα μάτια μου με τα ίδια μου τα χέρια».13
Η ύπαρξη πνίγεται μέσα στην βοή του αίματος. Αρρωσταίνει βαριά από το
δηλητηριασμένο βάρος της αποτρόπαιης πράξης. Στρέφεται με λαχτάρα στην
αναζήτηση της ανάπαυσης, της κάθαρσης, της λύτρωσης. «Εκέκραξα προς
σε Κύριε, όλην την ημέραν, διεπέτασα προς τα χείρας μου. Ότι επλήσθη κακών
η ψυχή μου και η ζωή μου τω Άδη ήγγισε».14
Αγάπη
Όσο ο άνθρωπος πλησιάζει την άπειρη καθαρότητα
του Θεού τόσο συναισθάνεται την προσωπική του ρυπαρότητα.
«Βλέπω την αμέλεια μου και φρίττουν τα οστά
μου. Βλέπω την οκνηρία μου και βασανίζεται η καρδιά μου … Ότι, και κάθε
κακία εγώ μόνο έχω κάνει». 15
Η πορεία προς το μεγαλείο του Θεού αποκαλύπτει
την μικρότητα του ανθρώπου.
Ο χριστιανός αισθάνεται ακάθαρτος, αμαρτωλός,
χειρότερος από όλη την κτίση. Μέσα στο βάθος αυτής της σταυροαναστάσιμης
εμπειρίας, αγκαλιάζει αγαπητικά τις αδυναμίες, τα λάθη και την
αμαρτία όλου του κόσμου.
Αγαπά τα πάντα. Πάντοτε. άνευ όρων. Και πιο πολύ
αγαπά τον άνθρωπο που πέφτει στα σατανοκίνητα δίχτυα της αμαρτίας. Όπως
ο Θεός αγάπησε τον ίδιο. Μέχρι θανάτου, «ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη».
16
Βιβλιογραφία:
1. Watzlawick Paul: Η γλώσσα της αλλαγής.
Εκδ. Κέδρος, σελ. 29, 1986.
2. Herman Hesse: Ο λύκος της στέπας.
Εκδ. Εγνατία, σελ. 67, 1977.
3. Ντοστογιέφσκι :Το Υπόγειο. Εκδ.
Κορόντζη, Αθήνα, σελ. 18, 1979.
4. Freud S: Beyond the Pleasure Principle.
London, 1922
5. Erich Fromm: Αναλυτική κοινωνιο-ψυχολογία.
Εκδ. Επίκουρος, σελ. 53
6. Fenichel Otto: Trattato di psicoanalisi.
Ediz. Astrolabio, σελ 398, 1951
7. Mitscherlich Alexander Η ιδέα της
ειρήνης και η ανθρώπινη επιθετικότητα. Εκδ. Ηριδανός, σελ. 35, 1970.
8. Freud S. Σεξουαλική ζωή: Εκδ. ΠΕΛΛΑ,
σελ. 25
9. Doise, Deschamps, Mugny : Psicologia,
sociale. Ediz. Zanicheli, σελ. 93, 1980.
10. Palmorani, Carugati, Bitti, Sarchielli:
Identita Imperfette: Ed Il Mulino, Bologna, σελ. 57
11. Ey. Henri, Bernard p. Manuale di
Psichiatria. Ediz. Masson, Milano, σελ. 397, 1983.
12. Ντοστογιέφσκι Φ: Έγκλημα και τιμωρία.
Εκδ. ΔΕΛΗΧΡΥΣΟ, σελ. 91-101
13. Μανόλης Δουρής: Συνέντευξη στην
εφημ. Ελευθεροτυπία: 4-1-94
14. Προφήτης Δαβίδ Ψαλμός 37
15. Προσευχητάριον Σιμωνώφ: Προσευχή
εξομολογητική σελ. 242
16. Άσμα Ασμάτων Η’(6)
του Νικήτα Καυκιού |
